Με μια καλαίσθητη έκδοση 48 μόλις σελίδων, η Ευσταθία Δήμου μάς παρουσιάζει 32 μικροδιηγήματα (ή πεζοποιήματα αν προτιμάτε) που εκκινούν άλλοτε από στιγμές της καθημερινότητας, άλλοτε από υπερρεαλιστικές καταστάσεις και άλλοτε από μυθολογικές περιπέτειες, προκειμένου να μάς οδηγήσουν στη συνειδητοποίηση του «πόσο εύκολα οι γέφυρες μετατρέπονται σε ρήγματα. Και το αντίστροφο», όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.
Με γλώσσα λιτή αλλά μεστή και με αναστοχαστική έως και παιγνιώδη διάθεση, η συγγραφέας μάς παραδίδει σύντομες ιστορίες, κάποιες εκ των οποίων ομοιάζουν με παραβολές, που καταδύονται στα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης και σκιαγραφούν τις διαφορετικές αποχρώσεις της, όπως κάνει και η εικόνα που δεσπόζει στο κέντρο του εξωφύλλου του βιβλίου με τις διαφορετικές αποχρώσεις μιας οροσειράς.
Η διάθεση για ανατροπή των βεβαιοτήτων και ανανοηματοδότηση του υπάρχοντος φανερώνεται ήδη από την πρώτη ιστορία (στη σελίδα 7), όπου δύο συγγραφείς, ένας καταξιωμένος και ένας άσημος, συζητούν. Ο πρώτος, με αρκετή δόση έπαρσης, κομπάζει ότι έχει κατακτήσει τη γλώσσα και ότι όλοι γνωρίζουν τη γραφή του. «Και μια μονάχα φράση μου αρκεί για να με καταλάβουν» αναφωνεί, για να λάβει την αποστομωτική απάντηση από τον συνομιλητή του: «Και πώς αντέχεις που η γλώσσα σου συνέχεια σε προδίδει;» Μέσα σε λίγες, μόλις, γραμμές η Δήμου ανατρέπει όλα όσα νομίζει κανείς ότι έχει καταφέρει και παρουσιάζει μια άλλη όψη της πραγματικότητας, η οποία είχε διαφύγει της προσοχής του/της.
Το μοτίβο της διαφορετικής ερμηνείας του βιώματος επαναλαμβάνεται αρκετές φορές μέσα στο βιβλίο, όπως, για παράδειγμα, στην ιστορία της σελίδας 10. Όταν συναντώνται δύο πρώην εραστές, ο άνδρας δηλώνει πως, όταν έπαψε να είναι ερωτευμένος, συνειδητοποίησε «σε τι ανυπαρξία σε βυθίζει» ο έρωτας. Εντελώς διαφορετική αντίληψη για τα πράγματα έχει, όμως, η πρώην αγαπημένη του, η οποία, ακούγοντας την τοποθέτησή του, αντιλαμβάνεται ότι αυτός ο άνθρωπος ίσως να μην άξιζε τα όσα αισθάνθηκε για εκείνον.
Ανάλογη αίσθηση δημιουργεί και η ιστορία της σελίδας 12, όπου ένας φυλακισμένος συνομιλεί μια μέρα πριν από την αποφυλάκισή του με τον δεσμοφύλακα. Γράφει η Δήμου:
“«Μεγάλο πράγμα η ελευθερία», λέει με ύφος βαθυστόχαστο ο δεσμοφύλακας. «Δε θα μπορούσα ούτε μια μέρα να περάσω στη φυλακή. Να βλέπω μπροστά μου συνεχώς τα κάγκελα και, πίσω τους, ανθρώπους σκυθρωπούς, να πηγαινοέρχονται, προσμένοντας άλλη μια μέρα να περάσει».
Έτσι έλεγε, κι όσο μιλούσε, ο φυλακισμένος τον παρατηρούσε πίσω από τα κάγκελα της φυλακής, έναν άνθρωπο σκυθρωπό, να πηγαινοέρχεται, προσμένοντας άλλη μια μέρα να περάσει”.
Η ανατροπή έρχεται μέσα από την αντιστροφή της οπτικής. Η συγγραφέας μάς ωθεί να αναρωτηθούμε ποιος τελικά είναι ο φυλακισμένος, καθώς και οι δυο περνάνε τη ζωή τους σκυθρωποί, ο ένας εμπρός και ο άλλος πίσω από τα κάγκελα της φυλακής, και «πηγαινοέρχονται, προσμένοντας άλλη μια μέρα να περάσει». Ιστορίες σαν κι αυτή φέρνουν στο νου το ερώτημα εάν ερμηνεύουμε ορθά την πραγματικότητα, ενώ, από φιλολογικής απόψεως, μοιάζουν να αντλούν έμπνευση, μεταξύ άλλων, και από τη λαϊκή σοφία που αναδύεται μέσα από τους μύθους του Αισώπου.
Πέρα, όμως, από τη διαφορετική ερμηνεία του κόσμου, οι ιστορίες της Δήμου μάς αποκαλύπτουν, πολλές φορές, και την κρυφή όψη των πραγμάτων. Στην ιστορία της σελίδας 14, η συγγραφέας αναφέρεται στα φυτά που «έχουν τη δική τους γλώσσα» και «λόγια αλλάζουν μυστικά, ψιθυριστά, κάποτε ερωτικά». Πέρα, όμως, από την ορατή πραγματικότητα βρίσκεται ο αθέατος κόσμος των φυτών. «[…] Κάτω από το χώμα. Εκεί όπου οι ρίζες δένονται σφιχτά, παθιασμένα, ηδονικά». Η αναφορά στον κόσμο των φυτών λειτουργεί, ενδεχομένως, και ως αλληγορία για τον κόσμο των ανθρώπων. Οι άνθρωποι μπορούν να συνδεθούν και σε άλλα επίπεδα, τα οποία δεν είναι ορατά εκ πρώτης όψεως.
Σε όλο το βιβλίο είναι διάχυτος ο φιλοσοφικός στοχασμός, χωρίς, ωστόσο, το στοιχείο αυτό να δημιουργεί ένα δυσβάσταχτο φορτίο για το αναγνωστικό κοινό. Κι αυτό συνιστά ένα από τα επιτεύγματα που σημειώνει η Δήμου με το «Λευκό τοπίο». Πραγματεύεται έννοιες όπως ο χρόνος (σελίδα 15) και ο θάνατος (σελίδα 18) με τρόπο εύληπτο. Συμπυκνώνει τα νοήματα, χωρίς μεγαλοστομίες, βερμπαλισμούς ή περίπλοκα γλωσσικά σχήματα, και με λόγο ευθύβολο οδηγεί τον/την αναγνώστη/ρια απευθείας στην ουσία του σύντομου κειμένου. Μέσω της τριτοπρόσωπης αφήγησης αποστασιοποιείται, στο βαθμό που απαιτείται, από τα γεγονότα και μας αφήνει να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας με μια καταληκτική φράση που δίνει τροφή για σκέψη.
Αξίζει να σταθούμε στην ιστορία της σελίδας 22. Ένα παιδί, 8-9 χρονών, «βάλθηκε να μετρήσει όλα τ’ αστέρια τ’ ουρανού». Καθώς, όμως, εκείνο μετράει «οι φίλοι του παίζουν, καβαλούν ποδήλατα, αργότερα μηχανές, παίρνουν τα κορίτσια τους αγκαλιά και χάνονται στη νύχτα κρατώντας σφιχτά στα δάχτυλα τα μισοκαπνισμένα τους τσιγάρα». Η αναζήτηση του Υψηλού μετατρέπει, ενίοτε, ορισμένους ανθρώπους σε παρατηρητές της ζωής που περνά και χάνεται. Ενόσω αυτοί μετρούν τ’ άστρα, άλλοι συλλέγουν βιώματα και εμπειρίες και γεύονται τους χυμούς της αληθινής ζωής.
Η ιστορία που κλείνει το βιβλίο μάς μεταφέρει στο κατάρτι ενός πλοίου όπου μια Σειρήνα είναι δεμένη και «απολαμβάνει τη θέα των ηλιοψημένων ναυαγών πάνω στο ξερονήσι». Η Δήμου, αντιστρέφοντας τον ομηρικό μύθο, μας παρουσιάζει δεμένη τη Σειρήνα αντί για τον Οδυσσέα. Οι συντρόφισσές της, σε μια κίνηση φεμινιστικής αλληλεγγύης, αποφεύγουν να τη λύσουν για να μην «καταδικαστεί σε αιώνιο τραγούδι και, το χειρότερο, σε ισόβια ανθρωποφαγία». Αυτά που στην Οδύσσεια παρουσιάζονται ως χαρακτηριστικά των Σειρήνων (το τραγούδι και η ανθρωποφαγία) θεωρούνται εδώ ως καταδίκες. Η συγγραφέας δείχνει ότι μπορεί να υπάρξει μια διαφορετική θεώρηση των πραγμάτων, όπου ο άνδρας-ήρωας δεν αποτελεί το κέντρο του κόσμου. Για τη θεώρηση αυτή μας προϊδεάζει η Δήμου με την ιστορία της σελίδας 20, όπου ο Αδάμ τρώει το μήλο με δική του πρωτοβουλία και όχι κατόπιν προτροπής της Εύας, ώστε να της αποδοθούν εν συνεχεία οι ευθύνες για την Πτώση, και όταν ρωτάει τον Θεό γιατί τόσο καιρό απαγόρευε τη βρώση αυτού του καρπού λαμβάνει την απάντηση: «Γιατί είμαι σίγουρος πως με σένα θα εξαφανιστεί το είδος».
Μέσα από 32 μικρές διηγήσεις, οι οποίες παραμένουν άτιτλες, ούτως ώστε, όπως εύστοχα σημειώνει η Κούλα Αδαλόγλου («Σε μια κατάσταση μεταιχμιακή (για το βιβλίο “Λευκό τοπίο” της Ευσταθίας Δήμου)», στίγμαΛόγου, 28.6.2024), να «προβάλλει εντονότερα ο κεντρικός τίτλος» που «φέρνει στο μυαλό τοπίο με χιόνι ή άγραφη σελίδα», η συγγραφέας μάς παρουσιάζει στο «Λευκό τοπίο» την ανατρεπτική της αλήθεια και μάς κάνει κοινωνούς του φιλοσοφικού της στοχασμού, παρέχοντάς μας, όμως, ταυτόχρονα τη δυνατότητα να διαμορφώσουμε την προσωπική μας θεώρηση των πραγμάτων.
Πρώτη δημοσίευση: Booksitting.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου